ต่อมไขมัน (Sebaceous glands)ต่อมไขมันจะพบอยู่ร่วมกับ hair follicle ทั่วร่างกาย ยกเว้นบริเวณฝ่ามือฝ่าเท้าซึ่งไม่มี Hair follicle ก็จะไม่มีต่อมไขมัน เช่นกัน ยกเว้นในบางกรณี เช่น ในช่องปาก (oral cavity) ซึ่งไม่มี Hair follicle แต่สามารถพบต่อมไขมันได้ และต่อมไขมันในช่องปากจะเปิด โดยตรงสูเยื่อบุช่องปากเลย ภาวะนี้เรียกว่า Fordyce spots ซึ่งเป็นภาวะ ที่พบได้ในคนปกติ (Normal Variation)นอกจากบริเวณช่องปากแล้ว Fordyce spots นี้ยังสามารถพบได้บริเวณ mucocutaneous junction อื่นๆ อีก เช่น ตรง labiaglans penis เป็นต้น
ต่อมไขมันจะพบอยู่ในชั้น dermis มีต้นกำเนิดจากผนังของ Hair follicles ถือเป็นหนึ่งในองค์ประกอบของ pilosebaceous unit โดยพบว่ามีหนึ่งหรือมากกว่าต่อมไขมันต่อ 1 Hair follicle แต่ผิวหนังบางบริเวณโดยเฉพาะที่เป็นส่วนต่อของผิวหนังกับเยื่อบุ (mucocutaneous junction) เช่น เปลือกตา (eyelids), glans penis, labia minora และ Nipples จะพบว่าต่อมไขมันบริเวณนี้ไม่อยู่สัมพันธ์กับ Hair follicle และรูเปิดของต่อมก็จะเปิด ออกสู่ผิวหนังโดยตรง และบริเวณเปลือกตานั้นต่อมไขมันจะมีชื่อเรียกเฉพาะว่า Meibomian gland ต่อมไขมันจะมีขนาดไม่เท่ากันในแต่ละบุคคล และในแต่ละบริเวณของบุคคลคนเดียวกัน โดยบริเวณที่มีต่อมไขมัน ขนาดใหญ่และอยู่กันหนาแน่นคือบริเวณใบหน้าและหนังศีรษะ
ลักษณะโครงสร้างของต่อมไขมัน
เป็น unilobular หรือ multilobular glands ซึ่งประกอบไปด้วยเซลล์ที่มีรูปร่าง cuboid เรียกว่า Sebocytes ชั้นนอกสุดถูกล้อมรอบด้วย basal lamina ภายในเซลล์จะเห็นเป็นกลมๆ ใสๆ นั้นคือ fat droplets จำนวน
มาก ซึ่ง fat dropletes นี้คือไขมันที่ Sebocytes สร้างขึ้น เมื่อ Sebocytes สร้างไขมันแล้ว ตัวเซลล์ก็จะตายหลุดลอกออกมา พร้อมกับไขมัน กลายเป็นสิ่งที่เรียกว่า Sebum และวิธีการสร้างเช่นนี้เรียกว่าเป็น Holocrine gland Sebum จะออกจากต่อม
ไขมันผ่านทางท่อที่เปิดเข้าสู่ Hair follicle ตรงกระเปาะอันกลาง (middle hair bulges) ของ Hair follicle แล้วจึงไหลออกสู่ ผิวหนังภายนอก
Sebum มีหน้าที่เคลือบผิวหนังและเส้นผม ทำให้มีความชุ่มชื้น การหลั่ง Sebum ของต่อมไขมันไม่อยู่ในความควบคุมของ
ระบบประสาท แต่สิ่งที่กระตุ้นคือฮอร์โมน androgen ในช่วงเข้าวัยรุ่น ในเด็กแรกเกิดต่อมไขมันอาจจะทำงาน เนื่องจากได้รับ อิทธิพลจากฮอร์โมนในตัวมารดา เมื่อระดับฮอร์โมนจากมารดาในตัวเด็กลดลงแล้ว ต่อมไขมันก็จะไม่ทำงานจนกว่าจะเข้าวัยรุ่น โดยมี ฮอร์โมน Androgen มากระตุ้น Sebum ประกอบด้วย Squalene, cholesterol, cholesterol ester, wax ester และการทำงานของต่อมไขมันจะมาก หรือน้อยขึ้นกับขนาดของต่อมไขมัน ถ้าต่อมมีขนาดใหญ่ก็จะผลิต Sebum มาก ถ้าต่อมมีขนาดเล็กก็จะผลิต Sebum ได้น้อย Sebum นี้เชื่อว่าเป็นสาเหตุของการเกิดสิวในวัยรุ่น
เด็กแรกเกิดจะมีต่อมไขมันเหมือนในผู้ใหญ่ และต่อมก็จะเริ่มทำงานเนื่องจากได้รับฮอร์โมนจากมารดา หลังจากนั้นต่อมก็
จะไม่ทำงานจนกระทั่งเด็กมีอายุประมาณ 6ปี-7 ปี เมื่ออายุ 7 ปี ซึ่งเป็นช่วงก่อนเข้าวัยรุ่นต่อมไขมันจะเริ่มทำงานจนเข้าวัยรุ่น เมื่ออายุ 20 ปีขึ้นไปต่อมไขมันจะทำงานลดลง โดยลดลงประมาณ 23% ต่อ 10 ปีในผู้ชาย และจะลดลงประมาณ 32%ต่อ 10 ปีในผู้หญิง อย่างไรก็ตามมีความแตกต่างไปจากนี้ได้ในแต่ละบุคคล
ข้อมูลอ้างอิงเกี่ยวกับ ต่อมไขมัน
www.cai.md.chula.ac.th
bioalternatives.com
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้อ่าน และไม่สามารถแทนการแนะนำของแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาได้ ผู้อ่านควรพบแพทย์เพื่อให้แพทย์ตรวจที่สถานพยาบาลทุกครั้ง และไม่ควรตีความเองหรือวางแผนการรักษาด้วยตัวเองจากการอ่านบทความนี้
